10. Zwarcie szeregów ruchu oporu i pierwsze zwycięstwa.
- Dnia 27 maja 1943r. gen. de Gaulle, dla lepszej koordynacji działań zbrojnych przeciwko okupantowi powołał Conseil National de la Résistance (Krajową Radę Ruchu Oporu), która objęła kierownictwo nad wszystkimi odłamami ruchu oporu, m.in. ruchem oporu polskiej emigracji zarobkowej. Poza strukturami Conseil National de la Résistance zostały grupy podziemne, które podlegały rządowi londyńskiemu.
- Dnia 3 czerwca w Algierze powołany został Francuski Komitet Wyzwolenia Narodowego na czele którego stanął gen. Charles de Gaulle.
- 10 lipca wojska alianckie wylądowały na Sycylii we Włoszech. W składzie wojsk koalicji znajdowały się francuskie jednostki z północnej Afryki.
- We wrześniu ruch oporu oraz ludność cywilna wyzwolili Korsykę z włoskich okupantów przybliżając wyzwolenie do granic Francji.
- Zdarzenia te, ludności cywilnej terenów okupowanych przybliżał okres wyzwolenia, ale również zapowiadały wzmożenie walki z okupantem i kolaborantami.
- W środkowej Francji, w zagłębiu Montceau-les Mines, od początków okupacji działały polonijne grupy zbrojne zajmujące się sabotażem.
W 1943r. zalesione rejony tego zagłębia stały się schronieniem dla wielu członków ruchu oporu, ludzi poszukiwanych przez gestapo i zagrożonych deportacją do Rzeszy. Z luźnych grup uciekinierów działających w tym rejonie powstały grupy zbrojne, które oprócz sabotażu na szlakach kolejowych, niszczyły m.in. śluzy na Canal Central. W sierpniu partyzanci wysadzili pociąg niemiecki pod Thil-sur-Arroux, gdzie zginęło ponad 90. żołnierzy okupanta. W miejscowości Les Télots w pobliżu Autun łazienny przy kopalni łupków bitumicznych, Jan Drążkiewicz przekonał kilku żołnierzy Wehrmachtu korzystających z łaźni kopalnianej, Polaków pochodzących ze Śląska do przejścia na stronę partyzantów. Wszyscy trafili do leśnych oddziałów ruchu oporu. W październiku 1943r. powstał zalążek polskiego oddziału w skład którego weszli m.in. Mieczysław Bargiel ps. Roger, Jan Witkowski, J. Walczak, Mieczysław Skoczek (zginął w walce 25 listopada w leśnej zasadzce pod Autun).
11. Emigracja w ruchu oporu w Południowej i Wschodniej Francji.
W strefie południowej polskie skupiska były mniej liczne i nie tak skoncentrowane, jak w zagłębiu północnym. Powstanie polskich ogniw ruchu oporu następowało w toku oddolnych inicjatyw. M.in. Roman Kornecki, Bolesław Jeleń i Julian Andrzejewski tworzą główny ośrodek ruchu oporu na południową Francję w Néris-les-Bains. Franciszek Mogilany ps. Grzegorz w mieście St Etienne, Feliks Kostrzewa, Jan Cupiał i Jan Kaczmarek w mieście Allier, Jan Malec, Franciszek Koziatek, F. Baran w departamencie Gard. W połowie 1942r. zostało powołane kierownictwo polskiej sieci organizacji podziemnych. W jego skład wchodzili w różnym okresie: Roman Kornecki, Eugenia Łozińska, Bolesław Jeleń, Jan Lasota, Franciszek Mogilany, Stanisław Banasik, Józef Gdula, Władysław Tylec, Julian Andrzejewski, Jan Ilasiewicz. Polskie grupy podziemne na Południu do 1943r. ze względu na duże rozproszenie, jako główną formę walki przyjęli sabotaż przemysłowy w fabrykach i kopalniach, prowadzący do ich przejściowego unieruchomienia. Wysadzenie stacji transformatorowej we wrześniu 1942r. w Firmini w okręgu Loary spowodowało przerwy w pracy całego zespołu zakładów pracy.
- W lipcu 1943r. w udanej akcji na niemiecki skład amunicji zginął Józef Gdula organizator grupy zbrojnej w okręgu Loara. We wrześniu 1943r. skuteczny zamach na fabrykę łożysk kulkowych w St Etienne spowodował wstrzymanie produkcji. Materiały wybuchowe dostarczali górnicy wykradając je z zapasów kopalnianych.
- W drugiej połowie 1943r. grupy zbrojne górników polskich z Carmaux, Cagnac, Blaye-les-Mines wykonały wiele akcji sabotażowo-dywersyjnych. W lipcu i sierpniu podłożono środki zapalające do wagonów z towarami dla Niemców niszcząc ich zawartość. We wrześniu spalono cały pociąg a drugi wykolejono, niszcząc całość przewożonych towarów.
- Dnia 11 i 12 listopada wysadzono transformator linii wysokiego napięcia powodując przerwy w pracy w kopalniach w Carmaux i Cognac.
- 18 listopada wysadzono tor kolejowy uniemożliwiając wywóz węgla z kopalń.
W akcjach tych udział brali m.in. kierownik od techniki wojskowej okręgu Bolesław Tejchman ps. Łaskawiec, Mirosław Hamerlak, Stefan Przeniosło, Jerzy Zdeb, Walenty Buraczewski, Bolesław Zyskowski, (zginął w walce), Kazimierz Kłosak, Mirosław Wioska, Józef Cichoń, Józef Kućma, Jan Turko oraz łączniczka Eugenia Hamerlak, która dowoziła broń. W/w grupy zbrojne współdziałały z 35 Brygadą FTP-MOI, którą dowodził Polak Marcel Langer. Po unieruchomieniu, w dniu 1 maja węzła kolejowego w Tuluzie i wysadzeniu w powietrze centrali elektrycznej w Porte Saint-Simon, które wstrzymały ruch pociągów w okręgu na kilka dni, gestapo wytropiła kpt Langera. Został on aresztowany i w dniu 25 lipca ścięty w więzieniu St-Michel w Tuluzie. Dowódcą 35 Brygady został na krótko Jan Gerhard, delegowany następnie do zagłębia północnego.
We wschodniej Francji polski ruch oporu nie nabrał większego znaczenia ze względu na włączenie tego obszaru do Rzeszy. Mimo dużych trudności wynikających z charakteru państwa policyjnego polskie grupy oporu dokonywały sabotaży w zakładach metalurgicznych i kopalniach wg opisanych już zasad. W sierpniu 1942r. wysadzono most kolejowy pod Fontenoy a w grudniu urządzenia obsługujące wielkie piece huty w Moyeuvre-Grande. Jesienią 1943r. gestapo wykryło i zlikwidowało większość polskich grup podziemnych.
Strona 6 z 14
